Historian idatzita agertzen den lehen aldian Irun-en izena Hondarribia-ko Puebla Kartan da , Alfonso VIII erregeak sinatuta, 1203ko apirilaren 18an.

Mendeetan zehar Irun Hondarribia-ren mendeko herrixka izan zen. Irun-eko titulua Unibertsitatekoa zen.

Irun-ek Hondarribia-tik bereizte juridikoa lortu zuen 1766ko otsailaren 27an. Orduan arte, bi herrienarteko gertakariak etengabekoak izan ziren: Elizen arteko hamarrenei buruzko borrokak, kontrola  pisuetako eta neurtutako tresnak, alardeak, Guevara-ko lurrak, Behobia-ren pausoa, Bidasoa ibaiko arrantza. Sacas-en Alkatetza.

Zonaren defentsa, gehiegizko erabilera Irun-en gainean justifikatzeko Hondarribia-ren arrazoietako beste bat, zen. Ezin ditugu frantziarren aurkako gerra jarraituak ahaztu. Irun banantzen saiatzen zen bakoitzean, Hondarribia-k galarazten zuen. 1669ko urtarrileko 9an, Miguel de Zuzuarregui kapitaina, Hondarribia-ko alkatea, bere itsasontziko kanoi batzuk lehorreratu zen Irun-en matxinada atxikitzeko.

1651n gertaera garrantzitsua gertatu zen. Irundarrak, Gipuzkoako Batzar Nagusietan irudikatuta egon ziren
Hondarribia egon zen, Nafarroaren izan nahi zuelako, bitarteko 1651 eta 1653 Guipuzcoa-ko Probintziatik bananduta.

Hondarribia Gipuzkoara itzuli zenean, Irun-ek jarraitzen zuen Hondarribia-ren mendean egonez, baina gai zibil eta kriminaletan soilik. Gaietarako politikaria eta militarrak zegoen Irun-eko udala.

1652an Hondarribia-tik banantzeko Irun-en saio berria egon zen. Baina, 1638ko gertaerak eta Hondarribia-ren portaera heroikoa kontuan hartuz, Felipe IV-ek ez zuen irundarrak-etatik bereiztea baimendu. Irundarrak-ek beste ehun urte itxaron behar izan zituzten behin betiko, 1766an, Hondarribia-tik banantzeko.

"Gipuzkoako Geografia" Serapio Múgica Jauneko liburuan, esaten da Irun-ek hiribildu-titulua lortu zuela 1660, apirilaren 17an. Ez da egia. Gaizki interpretatutako dokumentu bat da. Irun independentzia lortu zuen 1766an. 1807 Irun-en Irun-Uranzu-ko Unibertsitate bezala agertzen da. 
Hiri-tituluak 1913ko abuztuaren 15ean lortu zuen.

IRUN-EN BESTE IZEN BATZUK

OIASSO-a: 1992an hondar arkeologiko erromatarrak garrantzitsu egon ziren Irun-en. Irun Oiasso-ko hiria izan ahal izan zela izateak dirudi.
YRUN-a: Hainbat planotan eta XVII mendeko mapetan Yrun-en izena agertzen da
IRUN-ERANZU-a: 1365etan, Oyarzun-i eta Irun-i emandako burdinola-Foruan izen hau agertzen da
IRUN-IRANZU-a : 1428an eta XV mendeko beste dokumentu batzuetan, kargaren gaineko kartan eta 1480ko merkataritza artikulu deskargan bezala, foruen berrespenean.
IRUN-URANZU-a: Trafikoaren eta 1480ko eraikuntzen gaineko Hornidura Errealean eta 1625etiko Udal-Artxiboko beste dokumentu batzuetan.
IRUN-a: XI-a Alfonso-k 1338tan eta Papa Pío IIaren karta apostolikoan Baionako apezpikuari 1462an igorritako pribilegioan .