Anaka-ren izena, José Antonio Loidi Jauna euskerólogo bikainaren arabera, "ainakar-etatik” ondoriozta liteke = "txilarra”, oso orri txikiko, diuretikoa, zuhaixka bat zeinen zura eta erroak sutegi-ikatza egiteko erabiltzen ziren.

Antonio Aramburu jauna ikertzaileak idatzita utzi zuen zuhaixka honetara izenda dezake ere “Aiñakar-egatik”, “Iñakar-egatik”, “Anaka-gatik” eta beste batzuengatik, baina aitortzen du kontsultatutako liburu zaharrenetatik, ezta ere paper-sorta desberdinenetan izen hauek zitatuta ez zuela inoiz aurkitu. Beti irakurri zuen Anaca bezala, grafikoan euskalduna Anaka bezala geratzen dena.

 "Euskal Toponimiazko Materialak-an" Luis María Mujika-k datorrela idazten du "Ana-ko-", beharbada "uzki/anua" = "anoa, abereentzako janaria" eta atzizkia"-ka"

Endika de Mogrobejo genealogistaren arabera, Anaca-k "bestalde bidea" esan nahi du.
Nahiz eta 1595 Anaca-n inola ere auzo bezala ez kontuan hartuta ez egon, urte hartako udal-kontu liburuetan "Tompes-eko Esteban" aipatzen du landatu zuen Anaca-ko terminoko 24 haritz..."
1637 Catalina de Leguia-n bere ezaugarriko baserri bateko kide izatea ziurtatzen zuen Anaca-n.
1648an Juanes de Aristi Puyana-ren esaten den heriotzaren berria da bizi zen Anaca-n.
1661ean haritz-landareen ardura Juanes de Ibargoien-i eskatzen zaio "Anaca-ko postuan". 
Anaca-n zeuden zuhaitzetako mintegi batez 1694ko udal-aktetako oharretako beste batek dihardu. 
1700ean ordenatzen da motz dezaten haritzak landatzeko Anaca-ko gaztainondoak.

1762an hainbat auzotar isundu zituzten haritzak Anaca-n mozteagatik. 
Irun-eko mendiei buruzko beste erreferentzia batzuetan, XVIII mendean auzoa Anaca agertzen da.
Bat egindako estudioetako kleroagatik lokala 1777ko Irun-eko biztanleetako kopuruaren gainean, berriro ere izendatzen du auzo, Behobia, Bidasoa Aguinaga-Saroya, Aranzate, Mecar, San Antón, Olaberría, Alchigor, Kalbarioak, bezala Lapize, Salmentak, Urdanibia eta Mendelo.
Hala ere, Anaca auzo bat garai hartan ez zela probarik nabariena, 1785ean, Irun-eko Udalak Historia Akademiari bidaltzen dion idazkia da. Dokumentu honetan Irun-eko auzo bakarrak direla esaten da: Bidasoa, Lapize, Olaberría eta Meacar.
Mendearen hasieretara XIX. Anaca auzo bezala, Ventas-ekin batera, egoten hasten da Lapize auzo handitik banantzerakoan.

Argazkia : Kartel hau CASER-a, Anaka kalean, zahar bizilekuko eraikineko aurrealdean jarrita egon zen. Kartel honetan Anaca eta Aiñakar irakur daiteke.

Kontsultatutako bibliografia: Irun-go Udal-Artxiboa. Enciclopedia Auñamendi.